ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ (HRT)
Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) προσελκύει μεγάλη προσοχή στα μέσα ενημέρωσης και πολλές γυναίκες ενδιαφέρονται τώρα να τη δοκιμάσουν με την ελπίδα να κερδίσουν τα οφέλη που λέγεται ότι παρέχει η HRT. Για άλλες γυναίκες η αντίδρασή τους απέναντι στη σκέψη της HRT είναι μια ανησυχία. Αυτό το κείμενο στοχεύει να παρέχει μια εξήγηση της HRT, των επιπτώσεών της και των πιθανών προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίσετε εάν την επιλέξετε.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ HRT;
Η HRT είναι μια μορφή φαρμακευτικής θεραπείας που έχει σχεδιαστεί για να εξουδετερώσει τις επιπτώσεις των μειωμένων επιπέδων ορμονών (οιστρογόνων) που βιώνουν οι γυναίκες κατά και μετά την εμμηνόπαυση. Αποτελείται από οιστρογόνα, την κύρια ορμόνη του γυναικείου φύλου και σε αυτό προστίθεται μια ορμόνη, το προγεσταγόνο, για ένα μέρος του μηνιαίου κύκλου. Αυτή η τελευταία ορμόνη σχετίζεται με τη γυναικεία ορμόνη προγεστερόνη.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ;
Παραδοσιακά, η τελευταία περίοδος μιας γυναίκαςμπορεί να χαρακτηριστεί και ως ο δείκτης της «αλλαγής της ζωής», αλλά για πολλές γυναίκες τα επίπεδα των οιστρογόνων τους μειώνονται ήδη μερικά χρόνια προτού τελικά σταματήσουν οι περίοδοι τους. Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης μείωσης των επιπέδων των ορμονών.
Περίπου το 15-20 τοις εκατό των γυναικών θα έχουν ήδη υποβληθεί σε υστερεκτομή. Μετά από αυτή την επέμβαση δεν υπάρχουν περίοδοι, επομένως είναι λιγότερο εύκολο για μια γυναίκα να είναι σίγουρη πότε τα επίπεδα ορμονών της πέφτουν χαμηλά.
Είναι σαφές ότι τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορεί να είναι ένας οδηγός ή εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα, τότε μπορεί να γίνει έλεγχος αίματος για την ορμόνη FSH (ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη) που θα δείξει εάν υπάρχει έλλειψη οιστρογόνων. Μια τέτοια εξέταση αίματος είναι πιο σημαντικό να γίνει πρώτού η γυναίκα φτάσει τα 50 έτη της. Μετά τα 50, η πλειοψηφία των γυναικών έχει ήδη αναπτύξει χαμηλά επίπεδα ορμονών ή πρόκειται να το κάνει σύντομα, επομένως ο έλεγχος αίματος είναι λιγότερο σημαντικός.
ΠΟΙΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΘΟΥ (HRT);
Πρώιμες επιπτώσεις
Οι πρώιμες επιπτώσεις των μειωμένων επιπέδων ορμονών περιλαμβάνουν συμπτώματα που επηρεάζουν πολλές γυναίκες. Παρόλα αυτά υπάρχουν γυναίκες που δεν παρουσιάζουν σημαντικά συμπτώματα. Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι οι εξάψεις και η εφίδρωση που επηρεάζουν την πλειοψηφία των γυναικών κάποια στιγμή στην ζωή τους.
Μερικές γυναίκες επίσης παραπονιούνται για πονοκεφάλους.
Αυτά τα συμπτώματα γενικά ανακουφίζονται με HRT.
Ένα σχετικά κοινό πρόβλημα στην εμμηνόπαυση και στα προεμμηνοπαυσιακά χρόνια είναι μια σειρά από δευτερεύοντα ψυχολογικά συμπτώματα που μπορεί να οφείλονται στις ορμονικές αλλαγές.
Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κόπωση, κακή συγκέντρωση και μνήμη, έλλειψη αυτοπεποίθησης, απώλεια ενδιαφέροντος για το σεξ και ήπιο βαθμό κατάθλιψης.
Αυτά τα συμπτώματα συνήθωςδεν μπορούν να ρυθμιστούν μέσω της HRT και υπάρχει διαφωνία μεταξύ των γιατρών σχετικά με το εάν αυτά τα συμπτώματαοφείλονται κυρίως στις ορμονικές επιδράσεις ή όχι. Μερικές γυναίκες με ψυχολογικές δυσκολίες αυτή τη στιγμή στη ζωή τους βιώνουν αισθητή βελτίωση στο πρόβλημά τους όταν τους χορηγείται HRT. Όταν διακόπτεται η HRT η επιστροφή των συμπτωμάτων είναι απρόβλεπτη.
Τόσο οι εξάψεις όσο και τα ψυχολογικά συμπτώματα τείνουν να αυτοπεριορίζονται και τελικά να υποχωρούν, μερικές φορές μετά από αρκετά χρόνια.
Τα άλλα κοινά συμπτώματα είναι κυρίως βραχυπρόθεσμα επειδή οφείλονται στην επίδραση των μειωμένων επιπέδων οιστρογόνων στο δέρμα,στη λεκάνη και στα όργανα της λεκάνης.Τα περισσότερα από αυτά διεγείρονται από τα οιστρογόνα και συρρικνώνονται ή γίνονται αδύναμα χωρίς αυτήν την ορμόνη.
Τα τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν κολπική ξηρότητα, η οποία μπορεί να προκαλέσει τοπική ενόχληση ή επώδυνη επαφή καθώς και συμπτώματα μειωμένου ελέγχου της ουροδόχου κύστης.
Η HRT συνήθως επιλύει τέτοια συμπτώματα, αλλά είναι πιθανό να επανέλθουν μετά τη διακοπή της HRT.
Μακροπρόθεσμες επιδράσεις
Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις της εμμηνόπαυσης οφείλονται σε αλλοιωμένο μεταβολισμό λόγω των μειωμένων οιστρογόνων. Οι σημαντικές επιπτώσεις είναι στον σκελετό και στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Επιδράσεις στον σκελετό
Συμβαίνει μια αλλαγή στη χημεία των οστών, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια αργή προοδευτική απώλεια οστικής μάζας που οδηγεί τελικά σε ευθραυστότητα των οστών (οστεοπόρωση) σε μια μεγάλη μειοψηφία ηλικιωμένων γυναικών.
Οι κύριες συνέπειες είναι αυξημένοι κίνδυνοι καταγμάτων σπονδυλικής στήλης στα πενήντα και εξήντα τους και κατάγματα ισχίου στα εβδομήντα και ογδόντα τους. Είναι πλέον γνωστό ότι η HRT μπορεί να αποτρέψει αυτήν την οστική απώλεια αν και η απώλεια θα επαναληφθεί όταν σταματήσει η HRT. Η προσωρινή πρόληψη της οστικής απώλειας φαίνεται να «αγοράζει χρόνο», έτσι ώστε συνολικά να συμβαίνουν λιγότερα κατάγματα. Θεωρείται ότι το ποσοστό του κατάγματος του ισχίου μειώνεται στο μισό εάν οι γυναίκες έχουν τουλάχιστον πέντε χρόνια HRT. Εάν μια γυναίκα δεν προοριζόταν να αναπτύξει ενοχλητική οστεοπόρωση, τότε η HRT μπορεί να μην έχει επιπλέον όφελος για τον σκελετό της.
Επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα
Οι επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης και της HRT στο καρδιαγγειακό σύστημα είναι πολύπλοκες και δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές, αλλά οι επιπτώσεις και των δύο είναι σαφείς. Το συνολικό αποτέλεσμα της εμμηνόπαυσης είναι μια προοδευτική αύξηση του ποσοστού της στεφανιαίας νόσου και των καρδιακών προσβολών που ήταν πολύ λιγότερο συχνές πριν.
Η συνολική επίδραση της HRT είναι να λειτουργήσει προληπτικά με στόχο να χαμηλώσει τονκίνδυνο στεφανιαίας νόσου, έτσι ώστε η πιθανότητα καρδιακής προσβολής να μειωθεί στο μισό, μετά από πέντε χρόνια θεραπείας με οιστρογόνα.
Το άλλο καρδιαγγειακό όφελος φαίνεται να είναι η μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού. Αυτό το όφελος είναι λιγότερο σίγουρο, αλλά η πιο ευνοϊκή έρευνα δείχνει ότι ο κίνδυνος εγκεφαλικού μπορεί να μειωθεί στο μισό, και πάλι μετά από περίπου πέντε έως δέκα χρόνια θεραπείας με οιστρογόνα.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΗΨΗΣ HRT;
- Πρέπει να παίρνετε φάρμακα για μεγάλο χρονικό διάστημα παρόλο που μπορεί να αισθάνεστε τέλεια
- Συμπτώματα που προκαλούνται συνήθως από την HRT
- Πιθανές παρενέργειες που επηρεάζουν μια μειοψηφία γυναικών
- Κίνδυνους που αντιμετωπίζουν όλοι οι χρήστες HRT
Για ορισμένες γυναίκες υπάρχουν πρόσθετοι κίνδυνοι λόγω ενός προηγουμένως γνωστού δικού τους προβλήματος.
Χρειάζεται να παίρνετε φάρμακα μακροπρόθεσμα
Εάν σας προβληματίζουν κάποια από τα συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω, τότεμπορεί να αισθάνεστε καλύτερα παίρνοντας HRT. Μόλις τα συμπτώματά σας έχουν ανακουφιστεί, πρέπει να αποφασίσετε για πόσο καιρό θα συνεχίσετε. Όσο παραμένετε σε αυτό, η ανακούφιση των συμπτωμάτων σας είναι πιθανό να συνεχιστεί και εάν ληφθούν πολλά χρόνια θα λάβετε μακροπρόθεσμα οφέλη από την HRΤ.
Εφόσον δεν μπορείτε να είστε σίγουροι εάν τα συμπτώματά σας θα επανέλθουν σε περίπτωση που διακόψετε τη θεραπεία, η απόφασή σας μπορεί κάλλιστα να καθοριστεί από το εάν οι παρενέργειες σας επηρεάζουν και το εάν θέλετε να κερδίσετε μερικά από τα μακροπρόθεσμα οφέλη. Συχνά συνιστούμε στις γυναίκες που βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση να δοκιμάσουν αρχικά δύο έως πέντε χρόνια.
Εάν δεν έχετε συμπτώματα και σκέφτεστε να πάρετε HRT καθαρά για τα μακροπρόθεσμα οφέλη για τον σκελετό και την καρδιαγγειακή λειτουργεία, τότε αυτό θα κριθεί καθαρά από την προσωπική σας φιλοσοφία σχετικά με τη λήψη φαρμάκων για πέντε ή περισσότερα χρόνια.
Αυτό μπορεί να γίνει για την πρόληψη καταστάσεων που μπορεί να είναι καταστροφικές, αλλά και που μπορεί να μην υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης, καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού. Η απόφασή θα παρθεί από εσάς.
Η απόφαση να πάρετε HRT μπορεί να είναι ευκολότερη εάν πιστεύετε ότι μπορεί να έχετε αυξημένο κίνδυνο για οστεοπόρωση, καρδιακή προσβολή και στεφανιαία νόσο. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψουμε με ακρίβεια ποιος κινδυνεύει από αυτά τα προβλήματα.
Συνήθη συμπτώματα που προκαλούνται από HRT
Εάν δεν έχετε υποβληθεί σε υστερεκτομή, συνιστάται να λαμβάνετε HRT σε μηνιαίο κυκλικό σύστημα, το οποίο συνήθως θα σας προκαλεί περιόδους.
Η συνέχιση της περιόδου για αρκετά χρόνια είναι ένα πραγματικό μειονέκτημα της HRT για πολλές γυναίκες, ιδιαίτερα όταν η ένταση των περιόδων δεν μπορεί να προβλεφθεί πριν δοκιμάσετε την HRT. Γενικά το ποσοστό που έχουν ενοχλητικές περιόδους είναι χαμηλότερο από ό,τι με τις φυσικές περιόδους και τείνουν να γίνονται πιο ελαφριές καθώς περνούν οι μήνες. Το μικρό ποσοστό που δεν έχει αιμορραγία στην HRT δεν πρέπει να ανησυχεί. σημαίνει απλώς ότι η HRT δεν διεγείρει αρκετά την επένδυση της μήτρας ώστε να προκαλέσει αιμορραγία στο τέλος του κύκλου.
Μια άλλη σχετικά κοινή επίδραση της HRT είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων ως αποτέλεσμα της λήψης του προγεσταγόνου στο τελευταίο μέρος του κύκλου. Αυτή η επίδραση είναι μεταβλητή και για πολλές γυναίκες δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά κάποιες ταλαιπωρούνται από συμπτώματα παρόμοια με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS).
Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν κοιλιακό φούσκωμα, πληρότητα του μαστού και επιπτώσεις στη διάθεση. Εάν προκύψει αυτό το πρόβλημα, μια αλλαγή της συνταγής HRT μπορεί να το λύσει. Εάν σας ενοχλούσε το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο πριν από την εμμηνόπαυση, η HRT δεν θα ξανά εμφανίσει απαραίτητα αυτό το πρόβλημα.
Η αύξηση βάρους με HRT γενικά δεν αποτελεί πρόβλημα. Μπορεί να υπάρχει ένας ήπιος βαθμός κατακράτησης υγρών που μπορεί να προκαλέσει ελάχιστη αύξηση βάρους μερικών κιλών, αλλά η ενοχλητική αύξηση βάρους είναι μια σπάνια παρενέργεια.
Παρενέργειες που επηρεάζουν ένα μικρό ποσοστό γυναικών
Μπορεί να εμφανίσετε κάποιες παρενέργειες με την HRT που σας αποθαρρύνουν από το να συνεχίσετε με αυτήν, για παράδειγμα:
- Πονοκέφαλος ή ημικρανία (τις οποίες μπορεί να μην είχατε πριν την εμμηνόπαυση)
- Κατακράτηση υγρών, που μπορεί προκαλούν πρόβλημα βάρους
- Δερματικά εξανθήματα – αυτά μπορεί να εμφανιστούν όπως σχεδόν με οποιοδήποτε φάρμακο, αλλά είναι πιο συνηθισμένα σε γυναίκες που λαμβάνουν HRT με τη μορφή δερματικού επιθέματος.
Κίνδυνοι από τη χρήση HRT
Οι πιθανοί κίνδυνοι της HRT μπορούν να εξεταστούν σε δύο ομάδες:
- Αυτούς που μπορεί να συμβούν λόγω του αντισυλληπτικού χαπιού
- Και εκείνοι που σχετίζονται με τις ορμόνες που προκαλούν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου
Το από του στόματος αντισυλληπτικό χάπι θεωρείται ότι προκαλεί υψηλή αρτηριακή πίεση και επίσης φλεβική θρόμβωση που μπορεί να έχει σοβαρές και δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες σε έναν μικρό αριθμό περιπτώσεων.
Υπάρχουν πολλές διαφορές στη χημική φύση των ορμονών HRT και των από του στόματος αντισυλληπτικών ορμονών. Αυτή η διαφορά σημαίνει ότι η HRT έχει μικρότερη επίδραση στις μεταβολικές διεργασίες που οδηγούν σε κίνδυνο θρόμβωσης ή υψηλής αρτηριακής πίεσης. Τα παρόντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι γυναίκες που λαμβάνουν HRT δεν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης και ότι, αν μη τι άλλο, υπάρχει μια ελαφρά μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Εάν έχετε ήδη βρεθεί ότι έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση, μετά την ελεγχόμενη θεραπεία μπορεί να σας χορηγηθεί HRT. Παρομοίως, τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει σημαντική αύξηση στον κίνδυνο θρόμβωσης και ότι παρόλο που ορισμένοι γιατροί υποστηρίζουν ότι η HRT θα πρέπει να διακόπτεται έξι εβδομάδες πριν από την επέμβαση, είναι πιθανό ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο.
Εάν είχατε προηγουμένως θρόμβωση, τότε πολλοί γενικοί γιατροί θα ζητούσαν τη συμβουλή ειδικού πριν ξεκινήσετε την HRT, αλλά οι ειδικοί της HRT θα επέτρεπαν κυρίως τη συνέχιση της θεραπείας.
Η συζήτηση για τον κίνδυνο καρκίνου της HRT χρησιμοποιήθηκε για να επικεντρωθεί στον κίνδυνο καρκίνου της επένδυσης της μήτρας (το ενδομήτριο).
Στη δεκαετία του 1970 ανακαλύφθηκε ότι οι Αμερικανίδες που είχαν λάβει HRT με τη μορφή οιστρογόνων από μόνες τους διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο από αυτή τη μορφή καρκίνου. Συνειδητοποιήθηκε ότι τα οιστρογόνα διεγείρουν το ενδομήτριο με τον ίδιο τρόπο όπως και στον εμμηνορροϊκό κύκλο. Στον εμμηνορροϊκό κύκλο, ωστόσο, η ορμόνη προγεστερόνη παράγεται μετά την ωορρηξία και δρα κατά της διέγερσης των οιστρογόνων του ενδομητρίου στο δεύτερο μισό του κύκλου. Για περισσότερο από μια δεκαετία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η θεραπεία HRT περιλάμβανε επιπλέον προγεσταγόνο για μέρος του μηνιαίου κύκλου.
Το προγεσταγόνο είναι μια ορμόνη παρόμοια με τη φυσική προγεστερόνη, η οποία είναι πιο ισχυρή στην προστατευτική της δράση στο ενδομήτριο. Με τα σύγχρονα σκευάσματα HRT θα λαμβάνετε οιστρογόνα για όλο ή το μεγαλύτερο μέρος του μήνα και προγεσταγόνο για δέκα ή δώδεκα ημέρες το μήνα. Αυτά τα σχήματα έχουν αφαιρέσει κάθε αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου, αλλά με μια τέτοια θεραπεία υπάρχει συνήθως μια έμμηνος ρύση (αναφέρθηκε νωρίτερα).
Η άλλη μορφή κινδύνου καρκίνου που προκαλεί ανησυχία είναι ο καρκίνος του μαστού, ο οποίος είναι πλέον γνωστός ως ο συχνότερος γυναικείος καρκίνος. Πολλοί παράγοντες στη ζωή επηρεάζουν τον κίνδυνο να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο του μαστού, ορισμένοι από τους οποίους μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του κινδύνου.
Για παράδειγμα, μια γυναίκα της οποίας η μητέρα ή η αδερφή της είχαν καρκίνο του μαστού ή που απέκτησε το πρώτο της παιδί σχετικά αργά στη ζωή της μπορεί να έχει κίνδυνο που αυξάνεται κατά 50-100%. Έχουν γίνει πολλές μελέτες για τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού σε γυναίκες που χρησιμοποιούν HRT, ωστόσο αυτές δεν έχουν δείξει σημαντική αύξηση του κινδύνου. Όταν η HRT χρησιμοποιείται για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως 15-20 χρόνια, τότε φαίνεται ότι ο κίνδυνος αυξάνεται έως και 50 τοις εκατό. Για λιγότερο από δέκα χρόνια HRT, είναι πιθανό ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού να μην αυξάνεται σημαντικά. Συνιστάται στις γυναίκες άνω των 50 ετών να λάβουν μέρος στο Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου για τον Καρκίνο του Μαστού. Αυτό περιλαμβάνει μια μαστογραφία, η οποία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε τρία χρόνια.
Κίνδυνοι HRT σε γυναίκες που έχουν ήδη γνωστά προβλήματα
Τα περισσότερα προβλήματα υγείας παραμένουν ανεπηρέαστα από την HRT, αλλά υπάρχουν ορισμένα που έχουν τη δυνατότητα να επηρεαστούν από τη HRT. Γενικά, ο γιατρός σας, θα σας δώσει οδηγίες σχετικά με αυτό, αλλά ορισμένα σημεία μπορούν να αναφερθούν εδώ. Υπάρχουν πολύ λίγες καταστάσεις που θα εμπόδιζαν μια γυναίκα να χρησιμοποιήσει HRT, αλλά μπορεί να χορηγηθεί η θεραπεία μόνο μετά από συμβουλή ειδικού. Οι κλινικές εμμηνόπαυσης μπορούν να παρέχουν αυτές τις συμβουλές. Οι πιθανές συνθήκες προβλημάτων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
- Συνθήκες στις οποίες η ασθένεια μπορεί να επιδεινωθεί με τη χρήση HRT. Παραδείγματα περιλαμβάνουν πορφυρία (μια μεταβολική ανισορροπία) και ωτοσκλήρωση (σχηματισμός νέου οστού στο αυτί, που μπορεί να προκαλέσει προοδευτική κώφωση)
- Καταστάσεις όπου τα οιστρογόνα στη HRT μπορεί να διεγείρουν την επανεμφάνιση ενός ευαίσθητου στα οιστρογόνα καρκίνου που έχει ήδη αντιμετωπιστεί. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τον καρκίνο του ενδομητρίου και τον καρκίνο του μαστού
- Καταστάσεις όπου η ασθένεια επηρεάζει το μεταβολισμό των ορμονών HRT. Παραδείγματα περιλαμβάνουν μορφές χρόνιας ηπατικής νόσου.
Θα πρέπει να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας εάν έχετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Εάν βρίσκεστε σε HRT και έχετε αιμορραγία αρκετές ημέρες πριν από το τέλος της συσκευασίας. Αυτό μπορεί να υποδεικνύει ότι τα φάρμακα δεν είναι πλήρως αποτελεσματικά και παρόλο που ο γιατρός σας μπορεί να μην χρειαστεί να αλλάξει κάτι αμέσως, θα πρέπει να ειδοποιηθεί.
- Εάν αισθανθείτε ένα διακριτό ογκίδιο στο στήθος. Οι μαστοί είναι πιο ενεργοί σε χρήστες HRT και το εξόγκωμα μπορεί να μην είναι ανωμαλία, αλλά θα πρέπει να ελεγχθεί.
Τέλος, η πλειοψηφία των γυναικών που χρησιμοποιούν HRT ανακουφίζονται από ενοχλητικά συμπτώματα και δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη θεραπεία. Εάν επιθυμείτε να συνεχίσετε να παίρνετε HRT για αρκετά χρόνια, ώστε να μπορείτε να κερδίσετε τα οφέλη για τη μακροπρόθεσμη υγεία, πρέπει να έχετε εμπιστοσύνη ότι η θεραπεία είναι ασφαλής και θα πρέπει να έχετε πρόσβαση σε συμβουλές εάν αναπτυχθούν προβλήματα.
Αυτό το κείμενο προσπάθησε να απαντήσει σε ορισμένα από τα ερωτήματα που μπορεί να προκύψουν. Εάν έχετε οποιεσδήποτε αμφιβολίες όταν χρησιμοποιείτε HRT, θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας για περαιτέρω συμβουλές.